Johanna Borski

Artikel ‘Rijker van alle mannen’ over Johanna Borski in Historisch Nieuwsblad

Voor het themanummer over de Maand van de Geschiedenis 2019 van Historisch Nieuwsblad heb ik een stuk geschreven over een van de rijkste Nederlanders van de negentiende eeuw: Johanna Borski, een vrouw die zich na het overlijden van haar man ontpopte als een getalenteerde en geslepen zakenvrouw. Het stuk is hier te lezen.

De Nederlandsche Bank

Borski (geboren op 26 augustus 1764 in Amsterdam als Johanna Jacoba van de Velde) was een eigenzinnige vrouw. Dit blijkt bijvoorbeeld uit haar beroemdste investering. Terwijl de Amsterdamse financiële wereld aanvankelijk niets moest hebben van De Nederlandsche Bank, in 1814 opgericht door Willem I als onderdeel van een serie maatregelen bedoeld om de economie uit het slop te trekken, en rustig toekeek hoe deze bank al in 1816 door kapitaalgebrek ten onder dreigde te gaan, kocht Johanna Borski in één keer álle resterende aandelen van de bank — een investering van twee miljoen gulden. Hierbij stelde ze als voorwaarde dat er gedurende een periode van drie jaar geen nieuwe aandelen mochten worden uitgegeven. Dit bleek een meesterzet. Andere financiële instellingen kwamen tot het inzicht dat het geen zin had De Nederlandsche Bank nog langer dwars te zitten, wat een grote vraag naar de aandelen teweegbracht. De koers steeg en Johanna Borski streek een grote winst op.

Portretten in het graf

Ook typerend voor Johanna Borski is dat er slechts één portret van haar bekend is: een kopie van een schilderij van Nicolaas Pieneman dat nu in museum Van Loon hangt. Het origineel is met Johanna in het graf verdwenen, samen met een onbekend aantal andere portretten van de weduwe. Het verhaal gaat dat Johanna Borski niet wilde dat haar beeltenis ooit ergens op straat zou worden verhandeld en daarom had verordonneerd dat al haar portretten met haar begraven zouden worden. De kopie van het schilderij van Pieneman zou in het geheim door een neef van de weduwe bij diezelfde schilder besteld zijn.